Asertywność jest umiejętnością, dzięki której ludzie otwarcie, bezpośrednio i uczciwie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów innych rozmówców. W sytuacjach konfliktowych umiejętności asertywne pozwalają osiągnąć porozumienie bez poświęcania własnej godności i rezygnacji z uznawanych wartości.
Zachowania asertywne pokazują naszą odrębność, ale nie atakują, nie obrażają drugiej osoby. Ludzie asertywni potrafią też powiedzieć „nie” bez wyrzutów sumienia, złości czy lęku. Asertywność jest zatem umiejętnością kluczową, kiedy trzeba oprzeć się naciskom, presji otoczenia, odmówić komuś, jeśli czegoś nie chcemy zrobić.
Asertywność jest czasem mylona z agresją. Można je umieścić pośrodku kontinuum, którego końcami są agresja i uległość. W przypadku zachowań agresywnych sytuacje są postrzegane
w kategoriach „ja wygrywam, ty przegrywasz”. Ton głosu w zachowaniu agresywnym różni się od tonu głosu w zachowaniu asertywnym – często bywa hałaśliwy, pobrzmiewa w nim pogróżka lub sarkazm. Towarzyszy mu odpowiednie zachowanie niewerbalne: mierzenie rozmówcy wrogim spojrzeniem, grożenie palcem, naruszanie granicy przestrzeni prywatnej.
W zachowaniach asertywnych ważne jest nie tylko to, co mówimy, ale jak to robimy. Ton głosu powinien być spokojny, ale stanowczy, spojrzenie skierowane na osobę, z którą rozmawiamy. Nie krzyczymy, nie wymachujemy rękami itp.
Często myli się również pojęcia złości i agresji. Złość jest uczuciem, agresja zaś sposobem wyrażania złości. Złość może być obecna także w zachowaniach uległych i asertywnych. W tych pierwszych kumuluje się i może później wybuchnąć w postaci agresji. W tych drugich jest wyrażana jako otwarty komunikat, np. „Jestem na Ciebie zły”, i dzięki temu uświadamiana rozmówcy.
Asertywność nie musi być stosowana w każdym przypadku sprzeczności interesów, czasami wręcz nie należy jej stosować. Asertywność nie stanowi gwarancji sukcesu, ale daje satysfakcję
z wyrażania własnych uczuć po to, by konflikt można było rozstrzygnąć bez poczucia winy czy nieszczerości. Warto ja stosować, gdy szczególnie zależy nam na konstruktywnym rozwiązaniu jakiejś sytuacji, gdy chcemy zachować poczucie własnej godności lub wtedy, gdy z jakiś powodów nie chcemy spełnić czyjejś prośby lub żądania, ale nie chcemy drugiej strony obrazić.
TRZY RODZAJE ZACHOWAŃ
|
AGRESYWNOŚĆ |
ULEGŁOŚĆ |
ASERTYWNOŚĆ |
|
Zachowania: – bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych – dominujemy nad innymi czasami ich upokarzając – nie słuchamy innych – podejmujemy decyzje nie uwzględniające praw innych – przyjmujemy postawy wrogie lub obronne |
Zachowania: – lekceważymy własne prawa, pozwalając innym je naruszać – nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów, odczuć – zachowujemy się nieuczciwie; nasze działania nie pokrywają się ze słowami, co powoduje nagromadzenie się złości |
Zachowania: – bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych – wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia – nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie |
|
Przekaz brzmi: – Ja tak uważam – a ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej – Takie są moje odczucia – twoje się nie liczą – Tak oto wygląda ta sytuacja. Nie obchodzi mnie, jak ty ją widzisz |
Przekaz brzmi: – Liczy się to, co ty myślisz, nie to, co ja myślę – Liczą się twoje odczucia, a nie moje – Ważne jest jak ty widzisz tę sytuację |
Przekaz brzmi: – Takie jest moje zdanie – Tak to odczuwam – Tak oto widzę tę sytuację – Chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz. Może uda się nam znaleźć rozwiązanie zadowalające nas oboje |
|
Ryzyko: – partnerzy czują się zagrożeni – przestajemy być lubiani – może dojść do otwartego konfliktu – obie strony narażają się na poważny stres |
Ryzyko: – tracimy szacunek do samego siebie – tracimy poczucie własnej wartości – blokujemy silne emocje (konsekwencją mogą być choroby psychosomatyczne) – zachęcamy innych do wykorzystywania nas |
Ryzyko: – tracimy sympatię niektórych osób (bo nie wszyscy lubią otwartość i bezpośredniość – zyskujemy opinie twardego, zimnego człowieka – odchodzą od nas Ci ludzie, którzy nie mogą zaakceptować takiej postawy |
Z zachowaniami asertywnymi łączy się pojęcie tzw. PRAW ASERTYWNYCH. Mówią one o tym, że w każdej sytuacji człowiek ma prawo być traktowany w taki sposób, aby nie naruszano jego godności osobistej.
Jako człowiek masz prawo do:
- sam ustalać swoje cele i podejmować decyzje
- być traktowany z szacunkiem
- posiadać i wyrażać własne opinie i odczucia
- odpowiadać „nie” na prośby
- prosić o różne rzeczy
- popełniać błędy
- zachowywać się asertywnie
- nie zachowywać się asertywnie
- zmieniać zdanie
- zastanawiać się
- nie brać odpowiedzialności za innych
- być zmęczonym
- prosić o pomoc
- dbać o siebie
Świadomość swoich asertywnych praw pomaga m.in. w radzeniu sobie z poczuciem winy, kiedy zdarzy nam się zachować w sposób niewłaściwy. Ogarnia nas wówczas niezadowolenie, odczuwamy dyskomfort psychiczny i czujemy się winni. Postawą bardziej konstruktywną jest przyznanie się do błędu i próba naprawy sytuacji. Jest to możliwe, gdy bierzemy odpowiedzialność za to, co zrobiliśmy.
W następnym artykule zaproszę Was do zapoznania się z niektórymi typami zachowań asertywnych oraz z tzw. asertywną odmową.
Opracowano na podstawie:
* „Jak żyć z ludźmi ?” (umiejętności interpersonalne)
Program Profilaktyczny dla młodzieży MEN
- Maria Król – Fijewska „Stanowczo, łagodnie, bez lęku”
Opracowanie:
Ewa Kułak
