Dominika

Metody aktywizujące oddają istotę metod pobudzających uczniów uczących się do aktywnego i świadomego udziału w procesie kształcenia. Istotą tych metod jest uczenie uczniów uczenia się i ponoszenia odpowiedzialności za jego efekty. Należy pamiętać, aby te metody dopasować do potrzeb i możliwości uczniów, a także by odejść od roli nauczyciela – mistrza i podjąć funkcję „trenera edukacyjnego”. Ponadto metody aktywizujące proces uczenia się uczą metod uczenia się, z których uczeń w sposób mniej lub bardziej świadomy będzie korzystał w ciągu całego życia, ustawicznie się doskonaląc.

Poniżej dokonam prezentacji wybranych metod.

I. Burza mózgów

  • To najczęściej stosowana metoda rozwiązywania problemów. Najlepiej sprawdza się w małych lub średnich grupach i polega na zapisaniu, jak największej liczby pomysłów rozwiązania konkretnego zagadnienia, bez oceniania ich realności. Metodę tę stosujemy również jako:
    • rozgrzewkę umysłową (stosuje się ją na początku zajęć jako pobudzenie uczniów do aktywności umysłowej),
    • dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy. Dobrze jest rozpoznać sytuację czyli jaką wiedzę w danym czasie uczniowie posiadają , wtedy nauczyciel wie do czego może się odwołać, co rozszerzyć, a co należy uzupełnić,
    • dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy,
    • dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu.
  • Podczas burzy mózgów należy przestrzegać następujących zasad:
    • zapisuje się wszystkie pomysły, bez oceniania ich, krytykowania,
    • wysoki poziom zaangażowania i szybkie tempo prowadzą do twórczych pomysłów,
    • wszystkie pomysły zapisuje się w takim brzmieniu, w jakim zostały zgłoszone.

II. Mapa pojęciowa

Metoda ta może być wykorzystywana we wszystkich dziedzinach i sytuacjach, w których pojedyncze osoby lub grupy planują lub organizują działania, próbują coś odkryć lub wynaleźć, przejrzyście zapisać wyniki swoich lub cudzych przemyśleń. Mapa pojęciowa najczęściej przybiera kształt plakatu, ponieważ jest to wizualne przedstawienie problemu z wykorzystaniem schematów, rysunków, haseł itp. Celem stosowania tej metody jest usystematyzowanie świeżo zdobytej wiedzy lub wizualizacja posiadanych wiadomości. Uczniowie podczas pracy tą metodą muszą współdziałać ze sobą, dyskutować, przekonywać o swoich racjach.

III. Linia czasu

Jest to metoda wizualnego przedstawienia problemu. Sprawy ukazuje w wymiarze linearnym, pokazuje następstwo czasu i jest odpowiednia w pracy z problemami, które dadzą się przedstawić chronologicznie. Dobrze jest również dodać krótkie opisy tych wydarzeń lub też zdjęcia z podpisami, względnie zaprezentować je w innej krótkiej formie. Linię czasu można m.in. wykorzystać na języku polskim w celu wykorzystania jej do zaprezentowania kolejności wydarzeń w lekturze. Na linii czasu zaznaczamy pory roku, a obok wydarzenia w formie zdań lub ich równoważników, które można wzbogacić ilustracjami.

IV. Dyskusja dydaktyczna

  • Dyskusja to sztuka wyrażania swojego zdania, argumentacji i trening szacunku dla przekonań innych. W przebiegu dyskusji wyróżniamy trzy etapy:
    • wprowadzenie, polegające na takim sformułowaniu problemu, by pobudzał do myślenia i wypowiadania się,
    • dyskusja właściwa, której istota sprowadza się do zespołowego rozwiązania problemu,
    • podsumowanie wyników dyskusji przez prowadzącego, poszerzone w rzeczywistości szkolnej o ocenę udziału i zaangażowania uczniów.
  • Dyskusja może mieć charakter wolny – wtedy wszyscy na równych prawach biorą w niej udział, respektując jedynie np. limity czasowe dla jednorazowej wypowiedzi lub liczbę przydzielonych głosów. Dyskusja może przybierać charakter panelu – wtedy kilka osób przygotowuje swoje głosy w dyskusji i po przedstawieniu swoich racji, w dalszej wymianie myśli, mogą ewentualnie wziąć udział inni obserwatorzy. Nad całością dyskusji czuwa nauczyciel, którego zadaniem jest:
    • wprowadzenie do problemu,
    • udzielanie głosu,
    • pilnowanie dyscypliny merytorycznej i czasowej,
    • podsumowanie dyskusji.

V. Drama

Drama polega na wczuwaniu się w role, na improwizacji angażującej ruch i gest, myśli i uczucia. Dostarcza bezpośredniego doświadczenia, przekraczającego zakres zwykłej informacji, wzbogacającego wyobraźnię i poruszającego emocje tak samo jak umysł.

Istotą dramy jest konflikt (wymyślony, wzięty z literatury, obrazów). Dla ćwiczeń wybierane są na ogół dość typowe konflikty człowiecze. Drama umożliwia przeżycie określonych problemów, poszukiwanie własnych rozwiązań i dokonywanie wyborów. Umożliwia także ewentualną korektę zachowania (powrót, powtórkę); ale też umożliwia zmianę interpretacji oceny określonej przeżytej kiedyś sytuacji, zmianę doświadczenia, co ma ogromne znaczenie życiowe.

Drama uczy samowiedzy, rozumienia siebie i innych na poziomie emocji i uczuć. Głównym sposobem pracy w dramie jest bycie w roli. Bardzo ważne jest, że drama nie ma podziału na aktorów i widzów, tutaj najważniejsze jest wczucie się w rolę, granie siebie. W dramie uczestnicy improwizują, zachowują się naturalnie.

VI. Grupy zadaniowe

Metoda ta pozwala na pracę w małych 3-4 osobowych grupach, przy czym przedmiotem dyskusji może być to samo zagadnienie dla wszystkich grup lub oddzielny problem, stanowiący element jakiejś całości. Metodę tą można podzielić na trzy fazy, gdzie w pierwszej należy wprowadzić uczniów w zagadnienie i sformułować warunki organizacyjne. Oprócz tematu należy uzmysłowić uczniom celowość tych poszukiwań. W drugiej fazie grupy mają na rozwiązanie problemu ok. 15-30 minut, w tym czasie odbywają się dyskusje w grupach oraz zdobywanie przez uczniów wiadomości i umiejętności. Trzecia faza jest czasem utrwalania wiedzy poprzez prezentowanie własnych rozwiązań i słuchanie innych. Następuje dyskusja nad problemem, sporządzanie notatki i na koniec podsumowanie zajęć.

VII. Symulacje

Symulacja to inaczej naśladowanie rzeczywistości, ćwiczenie najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach. Symulacje wykorzystywane są dla ćwiczenia przedstawicieli biznesu (ćwiczone są rozmowy z klientami, techniki sprzedaży). Symulacje mogą obejmować tak proste umiejętności jak: rozmowa telefoniczna, nakrywanie do stołu, ale tez mogą uczyć bardzo skomplikowanych umiejętności. Warto uświadomić uczniom, że trening jest zasadniczym mechanizmem osiągania wysokiej sprawności w działaniu. Wstępem do symulacji jest podanie tematu, przygotowanie uczniów do poczucia klimatu danej sytuacji w rzeczywistości i poznanie zasad ją określających. Natomiast kończy się podsumowaniem zebranego doświadczenia.

 

Wybór i oprac. Anna Macior na podstawie literatury:

  • M. Taraszkiewicz: „Jak uczyć lepiej? czyli refleksyjny praktyk w działaniu”. Warszawa 1999.
  • K. Rau, E. Ziętkiewicz: „Jak aktywizować uczniów. Burza mózgów i inne techniki w edukacji”. Poznań 2000.
  • B. Kubiczek: „Metody aktywizujące: jak nauczyć uczniów uczenia się”. Opole 2005.