Godność ludzka jest najbardziej delikatną częścią naszego „Ja”. Bronimy ją instynktownie niezależnie od tego, czy jesteśmy paroletnim dzieckiem czy dorosłym człowiekiem. Szacunek okazywany przez innych i respektowany przez nas samych służy ochronie godności. Jego przeciwieństwem jest krytyka, lekceważenie, ironia, krzyk.
To, czy jesteśmy szanowani możemy poznać po emocjach, które odczuwamy w kontakcie z innymi osobami – czy czujemy się przy nich dobrze czy wręcz przeciwnie.
DEFINICJA
Szacunek jest to grzeczność połączona z troską o uczucia i dobro drugiej osoby
(za I. Koźmińska, E. Olszewska)
Wymienione autorki rozkładają szacunek na kawałki dzieląc go na następujące składowe:
1. Grzeczność:
a) może się ona wyrażać w :
– słowach (w sposobie mówienia, uprzejmości, używaniu tzw. czarodziejskich słów: proszę, przepraszam, dziękuję oraz zwrotów grzecznościowych, a nie np. wulgaryzmów);
– gestach i zachowaniu(tzw. savoir vivre, np. zachowanie przy stole, zasłanianie ust podczas ziewania, kaszlu czy kichania, zostawianie po sobie porządku w domu i miejscach publicznych);
2. Troska o uczucia innych:
a) odpowiedni do sytuacji strój
b) poszanowanie cudzej godności (np. respekt wobec jej odrębności, prywatności, wolności)
3. Troska o dobro innych:
a) poszanowanie cudzej wolności (prawa do robienia albo nie robienia czegoś) przy uwzględnieniu praw innych ludzi
b) poszanowanie czyjejś przestrzeni prywatnej (np. zachowanie odległości, odpowiednia głośność słuchania muzyki, nie zadawanie zbyt prywatnych pytań, nie komentowanie czyjegoś wyglądu czy cech, nie mówienie rzeczy, które budzą dyskomfort itp.)
c) zaspakajanie potrzeb innych osób (np. ustąpienie miejsca, wzajemna pomoc, proszenie o nią, okazywanie wdzięczności);
4. Poszanowanie odmienności:
a) akceptacja dla odmienności, np. wyglądu, języka, kultury, obyczajów, niepełnosprawności…
5. Poszanowanie własnej godności:
a) polega na obronie własnych granic przed np. obrażaniem, lekceważącym traktowaniem, ale również nie krytykowanie siebie, nie używanie obraźliwych określeń na własny temat;
6. Honor :
a) troska o rozwijanie w sobie dobrych cech (rzetelność, dotrzymywanie słowa, wiarygodność, szlachetność itp.), które budują reputację/opinię na nasz temat
7. Dbałość o własne dobro (np. zdrowie, wykształcenie, rozwój, dobre samopoczucie, dobre kontakty z innymi)
8. Podziw, uznanie, docenianie: okazywanie tego innym pomaga wzmocnić ich poczucie własnej wartości i wpływa na budowanie bliskiej i dobrej więzi z nimi.
|
Przejawy okazywania szacunku – wybrane przykłady: |
Przykłady braku szacunku (lekceważenie): |
|
– uśmiech, przyjazne spojrzenie – spokojny ton głosu – kulturalny język – grzeczne gesty – drobna pomoc – sprzątanie po sobie – punktualność – niezakłócanie spokoju innym – powstrzymywanie się od krytykowania innych – nieużywanie cudzych rzeczy bez zgody właściciela – noszenie stroju stosownego do okazji – dbanie o cudze dobro – i in. |
– wulgarny język – przerywanie komuś wypowiedzi – niesłuchanie, gdy ktoś do nas mówi – spóźnianie się – krytykowanie, zwłaszcza publiczne – pozostawianie po sobie nieporządku – krzyki, wyzwiska, obrażanie – lekceważenie potrzeb innych (np. hałasowanie w nocy, palenie papierosów przy osobach niepalących) – czytanie czyjejś korespondencji – zaglądanie do czyiś osobistych rzeczy bez zgody właściciela (szafa, torebka, notes…) – nieodpowiedni do okazji strój – i in. |
Szacunek należy się nie tylko każdej osobie, ale też cudzej własności (ze względu na właściciela), tradycjom (ze względu na osoby, dla których one są ważne, uczestnictwo w nich), pracy (wykonywanie jej solidnie, najlepiej jak potrafimy), przyrodzie i zwierzętom (dbałość o naturalne środowisko, niezakłócanie spokoju), prawu (bo służy dobru ogólnemu, dotyczy przestrzegania przyjętych norm i przepisów), państwu i jego instytucjom.
Łamanie zasady szacunku prowadzi m.in. do niezadowolenia, niechęci, urazy, zrywania znajomości, konfliktów, narastania złości i agresji…Warto więc – mimo stykania się z licznymi przejawami braku szacunku w świecie – „budować wyspy wartości i charakteru”, którymi może być każdy z nas z osobna, ale też rodzina, grupa, klasa, szkoła. Im ich będzie więcej, tym więcej przestrzeni dla dobra – jak przekonują autorki niżej wymienionej książki, do lektury której gorąco zachęcam.
Literatura:
* „Z dzieckiem w świat wartości” – Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska
Opracowanie:
Ewa Kułak
